ESEJI O SOCIOLOGIJI ZNANJA

About the book ESEJI O SOCIOLOGIJI ZNANJA

Ova knjiga sadrži šest eseja koje je napisao Karl Manhajm u prvoj fazi svoje akademske karijere u Nemačkoj. Ti članci do sada nisu bili dostupni na engleskom jeziku, oni su ostali raštrkani po različitim nemačkim publikacijama. Njihovo objavljivanje u ovoj zbirci Manhajmovih tekstova ima za cilj da osvetli razvoj i formiranje jednog od njegovih najvažnijih doprinosa sociologiji – „sociologije znanja“.

Zbog ograničenog prostora, dva eseja iz istog perioda, koji obrađuju istu temu, biće uključeni u drugi tom eseja, posvećen tekstovima koji su objavljeni pošto je Manhajm emigrirao iz Nemačke 1933. godine.
Pokušao sam da pružim kratak pregled intelektualne i političke pozadine tih tekstova, kao i etapa u razvoju kroz koje su Manhajmove ideje o sociologiji znanja prolazile.

Manhajmova sociologija znanja je često pogrešno shvatana kao varijanta skepticizma i iluzionizma. Pokušaću da pokažem da njegov cilj nije bio da dokaže neminovnost relativizma i skepticizma, već pre tezu da je istinsko znanje o istorijskim i sociološkim pojavama moguće iako su pojedini relativistički zaključci neminovni. Po njemu, učešće u društvenom procesu, zbog kojeg čovekova perspektiva postaje fragmentarna i pristrasna, omogućuje i otkrivanje istine od suštinskog značaja za ljude. U Manhajmovom pristupu, produktivnost učešća u društvu kao izvor znanja ima značajniju ulogu nego ograničenja koja to učešće u društvenom procesu postavlja za znanje. Kada autorova namera postane jasna, čitalac će shvatiti opšti i suštinski značaj, kako teme koja se obrađuje tako i autorovog pristupa.

Pol Kečkemeti

Manhajm je video mogućnost za utemeljenje sociologije znanja kao socijalne epistemologije koja će i samu sociologiju razotkriti kao konfiguraciju onih snaga koje su oblikovale moderno društvo, te kao samorefleksivnu i kritičku disciplinu koja je među prvima spremna da prizna svoje sopstveno društveno poreklo i unutrašnje težnje ka stvaranju sopstvenih mistifikacija i apsolutizujućih tendencija. U potrazi za sintezom, sociologija znanje je možda ostala nesistematizovana; disciplina koja očigledno nije iskoristila potencijale zacrtane Manhajmovim intelektualnim legatom. Ipak, Eseji uvek iznova podsećaju sve one koji se bave čovekom i društvom da su naše predstave oblikovane konkretnim životom i dinamikom istorije, te da ne postoji magični trik kojim bi se izbegle društvene pozicije i time stvorile društveno neuslovljene interpretacije realnosti – nema tumačenja izvan društveno-istorijskih konteksta. To je trajno nasleđe za svaku buduću sociologiju znanja.

Dušan Marinković