UVOD U RODNE TEORIJE

O knjizi UVOD U RODNE TEORIJE

Nema sumnje da je na početku XXI veka rod analitička kategorija koja se koristi kao podloga teorijskog promišljanja u gotovo svim oblastima društvenog života. Ne postoji značajnija naučno istraživačka oblast, pogotovo u društvenim  naukama, gde nije došlo do promišljanja o sprezi rodnih i ostalih ključnih pitanja u okviru te oblasti. Takođe, trenutno ne postoji značajnija svetska organizacija koja se bavi društvenim problemima i problemima društvenog razvoja a da u svoj rad ne uključuje i rodnu problematiku. U mnogobrojnim publikacijama tih organizacija povezivanje rodnih odnosa, rodnih hijerarhija i ukupnog društvenog razvoja često se sreće, kao i zahtev da se postojeće rodne hijerarhije transformišu.

Prva decenija XXI veka je dakle, pored ostalog, obeležena i snažnim nastojanjima raznih društvenih aktera, pre svega na međunarodnom planu ali i kod nas, da se ukinu patrijarhalne rodne hijerarhije i ostvari veća rodna ravnopravnost u raznim oblastima društvenog života. U skladu sa tim kretanjima a ujedno i kao naslednice kontrakulturnih pokreta 1960tih i akademskih ženskih studija tokom  poslednje dve decenije XX veka formalno se pojavljuju rodne studije kao savremena interdisciplinarna naučno istraživačka i akademska oblast. Ova oblast je zasnovana na aktivističkim dostignućima ženskih i feminističkih pokreta i sada već više vekovnom  teorijskom promišljanju  rodnih odnosa i identiteta u okviru različitih feminističkih struja i orijentacija. Uvod u rodne teorije tematski zbornik je prvi sistematičan pregled tih teorijskih struja i orijentacija unutar feminizma na srpskom jeziku, od pojave klasičnog liberalnog feminizma u XVIII i XIX veku pa do savremenih teorijskih pristupa. Pored klasičnog i savremenog liberalnog feminizma, zbornik daje pregled još dvanaest različitih teorijskih orijentacija, zaključno sa najsavremenijim promišljanjima roda u okviru kvir teorije, ekofeminizma i kiberfeminizma.

Sam zbornik je organizovan  u tri celine. Prvi deo se usmerava na istorijski i društveni kontekst u kome su ženski pokret, feminističke teorije i ženske i rodne studije nastale. U prvom delu zbornika se takođe razmatraju osnovne filozofske postavke koje stoje iza feminizma (feministička epistemologija), način na koji se do ovih postavki došlo (feministička metodologija) i sa kojim ciljem (feministička praksa). Čitav vek i više je trajalo razvijanja ovih teorijskih i metodoloških postavki i praktičnih strategija sa ciljem stvaranja društvene promene, u kontekstu zapadnog, našeg i globalnog društva, pa je to logično dovelo i do raznovrsnosti u feminističkim perspektivama i pristupima. Poznavanje ovih različitih orijentacija je bitno jer te orijentacije predlažu različite strategije i rešenja vezano za konkretne društvene probleme. Njihovo poznavanje je i ključno kako bi se teorija i dalje razvijala i neke već razrešene dileme ne bi ponovo javljale.  Četrnaest poglavlja u drugom delu stoga razmatra pojedinačne orijentacije i glavne teorijske doprinose nekoliko najpoznatijih autorki u okviru tih orijentacija. Treći deo zbornika se odnosi na praktičnu primenu raznovrsnih feminističkih orijentacija na konkretnu problematiku, što je i u skladu sa feminističkim epistemološkim principom  o povezanosti teorije i prakse, gde teorija informiše praksu a praksa konstantno preispituje teoriju. Problematika koja  se u trećem delu zbornika razmatra uključuju teme kao što su politika, pravo, obrazovanje, ekonomija, nasilje, seksualnost, identitet, multikulturalnost, invalidnost, književnost, jezik, umetnost, ekologija i mediji.

Ovakvo sumiranje dosadašnjih saznanja iz oblasti rodne analize i rodnih studija koje zbornik nudi  je ključno kako bi se bolje razumeli neki sadašnji i budući tokovi razvoja društva generalno a pogotovo tendencija smanjenja odnosno ojačavanja patrijarhalnog, ili alternativno, društva rodne ravnopravnosti. Sistematizacija je bitna i kako bi se omogućila dalja nadogradnja na već stvoreni fond znanja.

Trideset i dva poglavlja u ovom zborniku kao i u njima citirana literatura koja je do sada objavljena na srpskom jeziku  svedoči i o tome da bavljenje rodnom problematikom u Srbiji ima dugu istoriju i doseg, a na početku druge decenije XXI veka uzima i sve više maha. Trenutno nema indikacija da će se ovakav zamah prekinuti. Naprotiv, možemo očekivati da će uloga rodnih studija, u analizi odnosa moći, rodnih i društvenih hierarhija, rodnih fenomena i režima kao i društvene promene i razvoja, zapravo sve više dobijati na značaju.